Jasna Tijardović

Prošlost je tema zajedničke izložbe PREKID, Ivana Petrovića i Stefane Savić, koju su oni fotografski obradili vezujući je za ’privatnu ili nepoznatu pojedinačnu istoriju’. U pitanju su retrospekcije ili retrovizije događaja ili slike događaja  koje su se desili u prošlosti a preneseni su  u sadasnjost fotografskih slika kao prekidima u diskontinuitetu ili kao incidentima u zastoju vremenskog toka događanja, što autori percipiraju  a što je približno i definicija prirode izložbe i fotografske slike i kada nije u pitanju tema prošlosti kao ovaj put.  Simbioza  dva različita momenta prošlosti, koju svako od njih tumači na svoj način i izborom, pored svih očiglednih razlika u izboru od sadržaja do formata fotografije imali su nešto zajedničko. Tako bi se u tom smislu izbora foto tapeta mogao videti kao atak na sam izložbeni prostor, koji je od anonimnog i neadekvatnog mesta jednog hola univerzitetske bibljoteke izveden kao lični aspekt pogleda na indiferentni, pasivni izlagački prostor koji  sem fizičke ponude svojih zidova ne nude ništa drugo,  što delom tematizuje rad pod nazivom FOTO TAPET Ivana Petrovića. Njemu nasuprot sasvim je drugačija retrospekcija  životne priče o bliskoj rođaci koju je pod nazivom POLKA, predstavila Stefane Savić. Ipak oba projekta  zajedno  svojim fotografijama dele zajedničku bliskost kao uzajamnu korespondenciju različitih pogleda na prošlost u gestovima  svojih izbora a kao akcijama sadašnjeg trenutka dve različite fotografske prakse.

Oba projekta poentiraju temu gubitka, identitifikujući njegov kružni tok u povratnom pogleda na isti, koji Ivan Petrović ugrađuje kroz temu pronađenog ili izgubljenog negativa kojeg prevodi  u površinu ’shodno formatu foto tapeta’. Stefana Savić  izvela je narativ, zasnovan na istinskom događaju o tragičnoj smrti bliske rođake, predstavljajući  foto esej izbor teksta i u nekoliko fotografija.

Zato što je prošlost ukorporirana u njihova lična raspoloženja izbori ovo dvoje autora nose  ambivalentni smisao njihovih fotografskih realizacija. Mogu se zato čitati  kao percepcije prošlosti koje proizilazi iz konstalacija kojima autori daju tumačenja proizišla iz sadašnjih okruženja, jer izbor slike kao foto tapet i kao jedne porodične priče,  zajedno daju tekst o generacijskoj vezi njih dvoje,  značenju da ovako izabrane subjektivnosti vide sebe kroz arhivsko tkivo svog izbora i odgovarajučeg načina izlaganja,  što govori i o nečem drugom što ove fotografije dodiruju u  svojim rubnim  značenjima. Značaj arhiva u oba primera je njihov simbolički priključak sadašnjosti.

Lični aspket tragične sudbine svoje bliske rođake,  Stefana Savić  je u formi  foto eseja vrhunski emotivno obradila, tako što je svoju fikciju o njoj, dokumentovala fotografijama o samoj  sebi u pejsažu, raspoležena i lepa, odevena u haljini po modi  pedesetih  godina prošlog veka, predstavljajući celinu u tri crno-bele fotografije na kojima se posebno isticala njihova sjajna ’glosi’ površina, posebno  upadljiva i vidljiva.

FOTO TAPET  je doslovno figurirao  kao ambijentalna površina ’nekog tapeta’, kao uzorak ili kao obrazac išarane slike na zidu, a  ikonografski je predstavljala   grupu anonimih ljudi koja učestvuje u nekom nepoznatom trenutku gradskog flenera.  S obzirom na prošireno polje fotografskog rada Ivana Petrovića, koji obuhvata njegovu fotografsku produkciju zasnovanu na različitim temama i eksperimentima, zatim izučavanjima foto arhiva, to jest, fotografskih autorskih ličnosti kojima se Petrović bavi u različitim formama prezentaciji, od fotografskih opusa do  teoretičara fotografije na našoj umetničkoj sceni, kao i istraživanjima sasvim nepoznatih i napuštenih terena arhiva, rad pod nazivom ’Foto tapet’ pripadao bi jednoj od  tema arhiva. U konkretnom primeru foto tapeta je od anonimnog, slučajno pronađenog negativa prevedenog u pozitiv, foto-šaru na zidu,  sublimirao  poruku subverzivnog fotografskog gesta.

Dramaturgija  punktirana u crno belim fotografijama pod nazivom ’Polka’ Stefane Savić,  nagovestila je  da iza izloženih artefakata stoji priča o nečem drugom, slična po tome fotografijama Dajane Arbus. Doza napetosti u njenim fotografijama delujući uvek iz  perifernih znakova, iz nekih detalja na fotografijama  ljudi, porodičnih i sličnih grupnih fotografija, na kojima i fotografisana vlas kose nešto znači,  žena  sa nekim usputnim detaljima na sebi ili to već proizilazi iz  sjajnih površina crno-belih fotografija.Tako je  ’POLKA’ Stefane Savić, prikazana i  motiv igre na plakatu izložbe kao kadar igre  ženskih nogu,  još više  podstaknuo uočenu  sličnosti sa fotografijom Arbusove. Moguće je reći da, koliko god da je tragična životna priča bliske rođake bila opsesija za foto temu Stefane Savić,  da je isto toliko i fotografija Dajane Arbus mogla da podstakne da ona istu na određeni način predstavi. Uz fotografije je bio izložen tekst  napisan i preuzet iz  Muzeja holokausta a  govori o  sećanju  na telo, evocirajući  temu  ’telo moga tela’.  Tragična smrt mlade žene rođene u Srbiji, koja nije mogla da izdrži teret patrijahalnog zakona  zbog svoje ’slobodne ljubavi’ i izvršila samoubistvo, ovom foto pričom, posveta je njoj i uopšte je posveta  sličnim ženskim temama.

Opsesije  arhivima poznate su teme danas različitih umetničkih  formalizacija i  sličnih retrospekcija, koje se zasnivaju  na arhivskoj građi i istraživanjima u takvom broju u umetničkoj produkciji, da njihov značaj i brojnost prevazilazi  estetsku formu prikupljanja i katalogiziranja.  Definicija da je, sama „fotografija po svom izgledu bliska smrti, represiji“, kako su je naučno-medicinski prvo i upotrebljavali,  u novijim modelima kulture izjednačava se sa  „impulsom smrti“  a takva upotreba arhiva u eri  hiperprodukcije ima značenje subjektivnog osećanja straha od nestajanja, brisanja kao i ’objektivne’ nemogućnosti evidentiranja sopstva, što pojačava brigu za arhivima kao mestima u kojima se ogleda dematerijalizacija tela.